ບົດ ແລະ ຮູບໂດຍ: Thomas Bo Pedersen

ແປ ແລະ ຮຽບຮຽງໂດຍ: ໄພບູນ ທະນະບົວສີ 

“ເມື່ອເພັງເລັ່ງສາຍຕາອອກຈາກໂຕະເຮັດວຽກຂອງຂ້ອຍ, ກໍຈະພົບກັບວິວທິວທັດຢູ່ຕໍ່ໜ້າ ແລ້ວທ່ານຈະເຂົ້າໃຈໄດ້ເລີຍວ່າ ຂ້ອຍໂຊກດີຊໍ່າໃດທີ່ມີແຮງບັນດານໃຈປາກົດຢູ່ເຊິ່ງໜ້າທຸກໆວັນ. ຂ້ອຍຮູ້ສຶກເປັນກຽດທີ່ໄດ້ນັ່ງຢູ່ຈຸດນີ້ ໂດຍມີແມ່ນໍ້າຂອງອັນສະຫງ່າງາມໄຫຼຜ່ານຢູ່ເຊິ່ງໜ້າ. ພຽງແຕ່ແນມເບິ່ງແສງແດດທີ່ສາດສ່ອງຈາກທ້ອງນະພາ ບວກກັບເງົາສະທ້ອນເທິງໜ້ານໍ້າ ກໍຈະເຫັນໄດ້ວ່າການເວລາຍ່ອມປ່ຽນແປງໄປຕະຫຼອດກາລະນານ, ແຕ່ກໍຍັງຮູ້ສຶກຄຸ້ນເຄີຍຢູ່ສະເໝີ ໂດຍຄ້າຍກັບວ່າ ຍັງມີພະຍານາກ ຜູ້ເຊິ່ງປົກປັກຮັກສາແມ່ນໍ້າຄົງຄາຍັງຄົງສະຖິດຢູ່ໃຕ້ພື້ນບາດານເພື່ອຄອຍປົກປ້ອງຄຸ້ມຄອງມະນຸດພວກເຮົາທຸກຄົນ.”

 ທ່ານ ນາງ ວານິດາ ພິມພະຈັນ ໄດ້ເລືອກເປີດໂຕເຄື່ອງປະດັບຂອງຕົນ ພາຍໃຕ້ຫົວຂໍ້ “ສະເໜ່ຫາ” ເຊິ່ງເປັນແນວຄວາມຄິດຫຼັກແຫ່ງປັດຊະຍາທາງພຸດທະສາສະໜາ, ທີ່ສ່ອງສະທ້ອນເຖິງຄວາມຫຼາກຫຼາຍທາງອາລົມດ້ານບວກ ທີ່ມະນຸດຄວນຢຶດໝັ້ນຖືໝັ້ນໃນການດໍາລົງຢູ່ ໄດ້ແກ່ ການອຸທິດຕົນ, ຄວາມຮັກ, ຄວາມຫຼົງໄຫຼ, ຄວາມມີໄມຕີຈິດມິດຕະພາບທີ່ແທ້ຈິງ ແລະ ຄວາມສາມັກຄີ.  

ສ່ວນປະກອບສໍາຄັນຂອງແຫວນ, ປະລັກແຂນ ແລະ ສາຍຄໍ ລ້ວນແຕ່ແມ່ນທອງຄໍາຄຸນນະພາບຊັ້ນເລີດ, ແຕ່ຮູບການອອກແບບຍັງມີຄວາມລຶກລັບໜ້າຄົ້ນຫາຫຼາຍກວ່າວັດສະດຸອັນປານີດດັ່ງກ່າວ. 

ຈິດວິນຍານແຫ່ງຄວາມເປັນລາວ

“ຂ້ອຍພະຍາຍາມຄົ້ນຫາວິທີຖ່າຍທອດຈິດວິນຍານແຫ່ງຄວາມເປັນລາວ ແລະ ວັດທະນະທໍາອັນຫຼາກຫຼາຍຂອງພວກເຮົາ ເຂົ້າໄວ້ໃນຄໍເລັກຊັນຂອງຕົນຢູ່ສະເໝີ. ຂ້ອຍຍັງບໍ່ກ້າເວົ້າໄດ້ເຕັມປາກວ່າ ຕົນປະສົບຄວາມສໍາເລັດຢ່າງເຕັມທີ່ແລ້ວ, ແຕ່ເມື່ອເບິ່ງຈາກຜົນຕອບຮັບອັນລົ້ນເຫຼືອຈາກລູກຄ້າ ໄດ້ຊ່ວຍບົ່ງບອກວ່າ ຂ້ອຍມາຖືກທາງແລ້ວ, ເນື່ອງຈາກເຮົາມີຈຸດຢືນເຊິ່ງປຽບເໝືອນຮາກເຫງົ້າອັນແຂງແກ່ນ ແລະ ເຕັມໄປດ້ວຍຄວາມໝາຍຫຼາຍຂຶ້ນ.”

ທ່ານ ນາງ ວານິດາ ພິມພະຈັນ ເຕີບໃຫຍ່ ແລະ ໃຊ້ຊີວິດສ່ວນໃຫຍ່ຢູ່ປະເທດຝຣັ່ງ, ແມ່ຂອງເພິ່ນແມ່ນຄົນລາວ ແລະ ພໍ່ແມ່ນຄົນຫວຽດນາມທີ່ອົບພະຍົບໄປດໍາລົງຊີວິດຢູ່ເອີຣົບ ໃນຊ່ວງທີ່ພໍ່ຂອງເພິ່ນໄດ້ຮັບທຶນຮຽນແພດໃນປະເທດຝຣັ່ງ. 

 “ຂ້ອຍບໍ່ມີຍາດພີ່ນ້ອງທີ່ເປັນຄົນລາວຈັກຄົນຢູ່ອ້ອມຂ້າງຕັ້ງແຕ່ຄາວຍັງນ້ອຍ. ຂ້ອຍເຕີບໃຫຍ່ຂຶ້ນມາພ້ອມກັບພາສາ ແລະ ວັດທະນະທໍາຝຣັ່ງ ພ້ອມຍັງຮຽນຮູ້ວິທີການດື່ມເຫຼົ້າແວງ ແລະ ກິນເນີຍແຂງຝຣັ່ງທີ່ມີກິ່ນແຮງໆ. ຂ້ອຍເຕີບໃຫຍ່ມາພ້ອມກັບວັດທະນະທໍາສ້າງສັນໃນແບບຝຣັ່ງ, ແຕ່ເມື່ອໃຫຍ່ເປັນສາວ ຈິ່ງເລີ່ມແຕ່ງກາຍນຸ່ງຖືແບບປະສົມປະສານລະຫວ່າງເສື້ອເບລົາສ໌ສະໄຕປາລີເຂົ້າກັບຜືນສິ້ນ ຫຼື ຜ້າບ່ຽງລາວ ເພື່ອສະແດງເຖິງຕົວຕົນອັນແທ້ຈິງຂອງຕົນ.”

ຄວາມປະທັບໃຈອັນລົ້ນເຫຼືອທີ່ມີຕໍ່ປະເທດລາວໄດ້ກໍ່ຕົວຂຶ້ນ ໃນຂະນະທີ່ທ່ານ ນາງ ວານິດາ ພິມພະຈັນ ເດີນທາງມາທ່ຽວລາວຄັ້ງທໍາອິດໃນປີ 1990.

 “ຂ້ອຍສາມາດຄົ້ນພົບຕົ້ນກໍາເນີດທີ່ແທ້ຈິງຂອງຕົນ ກໍຕໍ່ເມື່ອໄດ້ເຫັນຮອຍຍິ້ມ ແລະ ຄວາມມີນໍ້າໃຈໄມຕີຈິດຂອງຄົນລາວ, ບໍ່ວ່າຈະພົບເຫັນຜູ້ຄົນເຫຼົ່ານີ້ຢູ່ໃສ, ຮອຍຍິ້ມ ແລະ ຄວາມຈິງໃຈຍ່ອມປາກົດຕໍ່ໜ້າທັນທີ. ຂ້ອຍຫຼົງໄຫຼໃນກິ່ນຫອມຂອງສະໝຸນໄພ ແລະ ດອກໄມ້ນານາພັນທີ່ປູກຢູ່ໃນສວນຂອງແມ່ຕູ້ ພ້ອມຍັງຫຼົງໄຫຼໃນຄວາມງົດງາມຂອງສີສັນຕ່າງໆ ບໍ່ວ່າຈະເປັນ ທົ່ງນາ ຫຼື ແມ່ນແຕ່ຜ້າຈີວອນສີເຫຼືອງຂອງພະພິກຂຸສົງ ເປັນຕົ້ນ. ຂ້ອຍສາມາດຄົ້ນພົບສິ່ງໃໝ່ໆທ່າມກາງຄວາມຫຼາກຫຼາຍຂອງລວດລາຍທີ່ໄດ້ສະລັກລົງເທິງຜືນຜ້າຂອງລາວ.”

ບົດຮຽນຊີວິດທີ່ໄດ້ຮັບໃນລາວ

 “ໃນໄລຍະທໍາອິດ, ຂ້ອຍເຮັດວຽກທີ່ເຮືອນຕໍ່າຫູກຂອງແມ່ ເຊິ່ງກໍປະສົບຄວາມສໍາເລັດເປັນຢ່າງດີ, ເຮັດໃຫ້ແບຣນສິນຄ້າຂອງຮ້ານ ອຸດອນ ຜ້າໄໝ (Oudone P.) ໄດ້ຮັບການຕີພິມລົງໜ້າໜັງສືພິມ New York Times. ຜົນສໍາເລັດດັ່ງກ່າວ ໄດ້ຜັກດັນໃຫ້ຂ້ອຍກ້າພັດທະນາຄວາມຄິດສ້າງສັນຂອງຕົນ ເຂົ້າໃນການປະດິດເຄື່ອງປະດັບພາຍໃນ ໂດຍເລືອກເຟັ້ນເອົາວັດສະດຸໃນທ້ອງຖິ່ນໃຫ້ໄດ້ຫຼາຍທີ່ສຸດ. ບາງຄົນອາດຈະຮູ້ສຶກແປກໃຈວ່າເປັນຫຍັງຈິ່ງເລືອກເສັ້ນທາງນີ້, ແຕ່ສໍາລັບຂ້ອຍແລ້ວ ການມຸ່ງໜ້າສູ່ການປະດິດເຄື່ອງປະດັບ ຖືເປັນບາດກ້າວສໍາຄັນໃນອາຊີບວຽກງານຂອງຕົນ, ເຖິງແມ່ນຈະປະເຊີນໜ້າກັບບັນຫາຫຍຸ້ງຍາກ ໃນການກ້າວເຂົ້າສູ່ທຸລະກິດທີ່ຖືກກີດກັ້ນທາງດ້ານການຄ້າ ກັບແບຣນດັງຕ່າງໆຫຼາຍເຈົ້າທົ່ວໂລກກໍຕາມ.  ຢ່າງໃດກໍຕາມ, ການດໍາລົງຊີວິດໃນລາວ ແມ່ນມີປະໂຫຍດສໍາຄັນຢ່າງຍິ່ງສໍາລັບຕົວຂ້ອຍເອງ ທີ່ໄດ້ສໍາຜັດໃນສິ່ງທີ່ເອີ້ນວ່າ “ຊີວິດອັນຮຽບງ່າຍ” ເຊິ່ງກໍໝາຍຄວາມວ່າ ຜູ້ຄົນສາມາດໃຊ້ເວລາຂອງຕົນໄດ້ຕາມຄວາມຕ້ອງການເພື່ອບັນລຸເປົ້າໝາຍໃຜລາວ. ນອກຈາກນີ້, ຂ້ອຍຍັງໄດ້ຮັບການອູ້ມຊູຊ່ວຍເຫຼືອຈາກບັນດານາຍຊ່າງທີ່ມີສີມືຊັ້ນເລີດຫຼາຍຄົນ ພ້ອມທັງຂອບໃຈຜູ້ຄົນຫຼາຍໆທ່ານ ທີ່ຊ່ວຍສະໜັບສະໜູນໂອກາດໃນການພັດທະນາແບຣນ “ສະເໜ່ຫາ” ເຊິ່ງປັດຈຸບັນແມ່ນມີຮ້ານເປັນຂອງຕົນເອງໃນນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ ແລະ ຍັງມີຕົວແທນຈໍາໜ່າຍໃນຫຼວງພະບາງນໍາອີກ.”

ການຮັບມືກັບສິ່ງທ້າທາຍ

“ການດໍາເນີນທຸລະກິດໃນສະພາບເສດຖະກິດປັດຈຸບັນ ແນ່ນອນວ່າຈະຕ້ອງປະສົບກັບບັນຫາຫຍຸ້ງຍາກແບບຫຼີກລ່ຽງບໍ່ໄດ້. ຂ້ອຍຮູ້ສຶກໂຊກດີທີ່ມີລູກຄ້າຂາປະຈໍາຫຼາຍຂຶ້ນ, ພວກເຂົາເຫຼົ່ານັ້ນຍັງໄດ້ບອກຕໍ່ກັບໝູ່ເພື່ອນ ແລະ ຄອບຄົວກ່ຽວກັບຄໍເລັກຊັນຂອງຂ້ອຍ. ເຊິ່ງຍອດສັ່ງຊື້ຈະເພີ່ມຂຶ້ນຫຼາຍເປັນພິເສດໃນໂອກາດວັນສໍາຄັນຕ່າງໆ ເປັນຕົ້ນແມ່ນ ງານດອງ ແລະ ວັນຄົບຮອບພາຍໃນຄອບຄົວ. ຊຸມຊົນນັກການທູດໃນນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ ກໍໃຫ້ການສະໜັບສະໜູນແກ່ຂ້ອຍເປັນຢ່າງດີ, ຂະນະທີ່ລູກຄ້າຕ່າງປະເທດກໍມີເພີ່ມຈໍານວນຫຼາຍຂຶ້ນເລື້ອຍໆ ລວມທັງນັກທ່ອງທ່ຽວຕ່າງກໍຮູ້ຈັກຄໍເລັກຊັນທີ່ຂ້ອຍປະດິດຂຶ້ນ. ຂ້ອຍຮູ້ສຶກປະທັບໃຈເປັນພິເສດ ທີ່ພີ່ນ້ອງຊາວລາວຜູ້ເຊິ່ງອາໄສຢູ່ປະເທດອື່ນໆສ່ວນໃຫຍ່ກໍແມ່ນລູກຄ້າສໍາຄັນເຊັ່ນກັນ. ເຊິ່ງກໍຄິດວ່າ ຜູ້ຄົນເຫຼົ່ານີ້ອາດຈະຫຼິງເຫັນໄດ້ວ່າ ຄໍເລັກຊັນ “ສະເໜ່ຫາ” ປຽບເໝືອນສັນຍະລັກແຫ່ງຕົວຕົນຂອງພວກເຂົາກໍເປັນໄດ້.”

ທ່ານຄິດວ່າຕົນເອງເປັນຄົນລາວ ຫຼື ຝຣັ່ງ ຫຼື ຫວຽດນາມ ຫຼື ແນວໃດ, ເພາະບາງຄັ້ງອາດຈະເປັນສັນຍານເຕືອນໃຈເຖິງປະຫວັດສາດອານານິຄົມ?

“ຮະຮະ ແມ່ນແລ້ວ ຈະເວົ້າແບບນັ້ນກໍຖືກ. ບໍ່ວ່າຈະເປັນແນວໃດກໍຕາມ, ແນ່ນອນຢູ່ແລ້ວທີ່ຂ້ອຍຈະພູມໃຈຕໍ່ມໍລະດົກຕົກທອດຂອງຕົນ ແລະ ດີໃຈທີ່ມີຢີນປະສົມປະສານກັນແບບບໍ່ຄືໃຜ ແຕ່ກໍຄິດວ່າຈິດວິນຍານພາຍໃນຈະເປັນລາວຫຼາຍກວ່າ. ໃນຄໍເລັກຊັນ “Strings of Blessing” ກໍໄດ້ຮັບແຮງບັນດານໃຈມາຈາກພິທີບາສີສູ່ຂວັນນີ້ເອງ. ຂ້ອຍຮັບຮູ້ເຖິງຄວາມສໍາຄັນຂອງໂລກວິນຍານ ແລະ ພະລັງລຶກລັບທີ່ເບິ່ງບໍ່ເຫັນ. ໃນສະພາບເຊັ່ນນີ້, ທ່ານຍັງສາມາດຄົ້ນພົບເຫດຜົນທີ່ຂ້ອຍທຸ້ມເທກັບໜ້າວຽກທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບທອງຄໍາ ເພາະເຫັນວ່າມັນເປັນວັດຖຸຄົງທົນ ແລະ ຄົງຢູ່ຕະຫຼອດກາລະນານ, ເຮັດໃຫ້ວັດຖຸຊະນິດນີ້ມີຄວາມໝາຍເປັນພິເສດສໍາລັບຂອງຂວັນທີ່ໄດ້ຮັບຈາກສະເໜ່ຫາ ແລະ ຄວາມຮັກທີ່ບໍ່ມີມື້ເສື່ອມຄາຍ.”

ຜົນງານຫຼ້າສຸດຂອງທ່ານປະສົບຄວາມສໍາເລັດເປັນຢ່າງສູງ ໂດຍສະເພາະຄໍເລັກຊັນທີ່ເອີ້ນວ່າ “ໃບໂພ”, “ສັດໃນຕໍານານ”, “ພະທາດເຈດີ” ແລະ “ມໍລະສຸມ”. 

“ຜົນງານເຫຼົ່ານີ້ມີພື້ນຖານກໍາເນີດມາຈາກຊີວິດສ່ວນຕົວຂອງຂ້ອຍເອງໃນຊ່ວງທີ່ອາໄສຢູ່ເມືອງລາວ ລວມທັງສິ່ງທີ່ພົບເຫັນໃນທີ່ແຫ່ງນີ້. ຂ້ອຍເຊື່ອວ່າ ສິ່ງດັ່ງກ່າວເປັນພຽງຈຸດເລີ່ມຕົ້ນເທົ່ານັ້ນ ເນື່ອງຈາກຍັງມີຫຼາຍໆສິ່ງຢ່າງທີ່ສາມາດໃຊ້ເປັນແຮງບັນດານໃຈເຂົ້າໃນຜົນງານທີ່ກໍາລັງຈະປະດິດຂຶ້ນ. ປະເທດລາວ ມີປະຫວັດສາດອັນຍາວນານ ໂດຍສະເພາະໃນດ້ານວັດທະນະທໍາປະເພນີ ແລະ ຄວາມຫຼາກຫຼາຍຂອງຊົນຊາດຊົນເຜົ່າທີ່ດໍາລົງຊີວິດໃນປະເທດຂອງພວກເຮົາ.”

ຄໍເລັກຊັນຕໍ່ໄປຂອງ “ສະເໜ່ຫາ” ຈະປະດິດຫຍັງແດ່??

“ຄວາມຮຽບງ່າຍຂອງການດໍາລົງຊີວິດໃນເມືອງລາວມີຄວາມສໍາຄັນຕໍ່ຂ້ອຍຫຼາຍສົມຄວນ ເຊິ່ງທ່ານຈະຕ້ອງໄດ້ລໍຖ້າເບິ່ງວ່າຈະມີຫຍັງແດ່ເກີດຂຶ້ນ. ຂ້ອຍຈະພະຍາຍາມທຸ້ມເທເພື່ອຕອບແທນຄວາມອົດທົນໃນການເຝົ້າລໍຄອຍຂອງລູກຄ້າ ດ້ວຍເຄື່ອງປະດັບທີ່ປະດິດຂຶ້ນ ເຊິ່ງຈະຊ່ວຍໃຫ້ພວກເຂົາຊື່ນຊົມຍິນດີຕໍ່ຄຸນຄ່າທາງວັດທະນະທໍາຂອງຄົນລາວ.”

ຂໍ້ມູນເພີ່ມເຕີມ: ສາມາດເຂົ້າເບິ່ງໄດ້ທີ່ເວັບໄຊຂອງ “ສະເໜ່ຫາ” (by-saneha.com) ແລະ ຮ້ານຈໍາໜ່າຍເຄື່ອງປະດັບດັ່ງກ່າວ ເຊິ່ງຕັ້ງຢູ່ໃກ້ກັບວັດອົງຕື້, ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ ຫຼື ຄໍເລັກຊັນອື່ນໆທີ່ຮ້ານ Maison Sam San, ຫຼວງພະບາງ

 ການເດີນທາງ: ສາມາດເດີນທາງດ້ວຍສາຍການບິນລາວ ເຊິ່ງບໍລິການຖ້ຽວບິນທັງພາຍໃນ ແລະ ຕ່າງປະເທດຫຼາຍເສັ້ນທາງໄປຍັງນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ